داروهای گیاهی و طب سنتی
با مصرف مداوم آویشن به جنگ با ریزش مو بروید
نام علمی آویشن: Thymus vulgaris
نام لاتین آویشن: Thyme
این گیاه اغلب در مزارع و کوهستان ها, مثل کوه دنا در استان کهگیلویه و بویر احمد و دامنه های سهند می‌روید. این گیاه خواص و فواید منحصر به فردی دارد. توجه کنید که خواص آویشن کوهی چندین برابر خواص آویشن اهلی و معمولی است.
این گیاه هم در طب سنتی ایرانی و هم در طب غرب جایگاه ویژه ای داشته و دارد. از آویشن هم در تهیه انواع غذا مثل پیتزا, پاستا, لازانیا, ماهی, در ترکیب با پنیر, ذرت مکزیکی و مرغ استفاده می‌شود, هم در تهیه انواع وسایل آرایشی و بهداشتی.
گونه های مختلف آویشن در ایران:
انواع متفاوتی از آویشن در جای جای ایران رشد می‌کند, خصوصا در کوهپایه ها و کوهستان ها. این گیاه در طب سنتی ایرانی با نام های حاشا, اوشن و صعتر الحمیر شناخته می‌شده. البته نام این گیاه در مناطق مختلف ایران متفاوت بوده است.
به طور مثال در همدان با نام آزربه, در حومه تهران با نام های آویشن و آویشم, در طالقان با نام زروه, در آذرباییجان خصوصا کوهستان سولدوز و به طور کل در مناطق ترک زبان با نام ککلیک اوتی یا کاکله اوتی, در یاسوج با نام آوریشوم, در کوهستان های چهارمحال بختیاری و در کوهپایه های کلار و ناغان با نام اورشم, در هرمزگان با نام آوشه, در کوهپایه های شهرستان فریدون شهر و در شهرستان اقلید با نام آویشن شیرازی (multiflora Zataria) و در باقی مناطق ایران با نام‌های صعتر, زعتر, اوشن, اشمه کوهی, سی سنبر و سوسنبر شناخته می شود.
این گیاه همچنین در جلگه ها و دشت های مرکز استان بوشهر رشد می‌کند و در گویش محلی آنجا بدان اوشیه می‌گویند. آویشن در شهرستان بیجارگروس در استان کردستان نیز بصورت خودرو رشد می‌کند. در این شهرستان به آویشن آزوه می‌گویند.
این گیاه دارویی در کوهستان های سیستان و بلوچستان نیز رشد می‌کند و مردم آن منطقه با گویش و زبان محلی شان, به آن آزگند می‌گویند.
تاریخچه گیاه آویشن باغی:
آویشن باغی نوع کاشته شده آویشن وحشی است و در زبان لاتین با نام (Thymus serpyllum) شناخته می‌شود. به نام مادر آویشن نیز معروف است. احتمالا به دلیل خاصیت درمانی که برای ناراحتی های دوران یائسگی دارد از رشد مارگونه گیاه گرفته می‌شود.
آویشن در تاریخ:
در مصر باستان برای مومیایی کردن اجساد از آویشن استفاده می‌کردند. پزشکان و آشپزان مصر از فواید آویشن آگاه بوده‌اند و از آن استفاده می‌کردند. در قرون وسطی این گیاه نماد جرئت و قدرت بوده و سربازان آن زمان قبل از جنگ خود را با آویشن تزئین می‌کردند.
رومیان آویشن را می‌سوزاندند و معتقد بودند دود آن عقرب را دور می‌کند. از این گیاه بجای پادزهر در درمان نیش و زخم مار و حیوانات دریایی بهره می‌بردند. برای درمان سردرد نیز مفید است. زکریای رازی در کتب خود نوشته است که آویشن برای رفع نفخ و هضم غذا و حرارت بدن مفید است.
نحوه تکثیر گیاه آویشن:
این گیاه بصورت بذر کاشته می‌شود یا از راه رویشی به عمل می‌آید. کاشت آن بصورت بذر از دو راه مستقیم و غیر مستقیم انجام می‌شود. بهترین زمان کاشت این گیاه در بهار, خصوصا در فروردین ماه است.
مشخصات گیاه آویشن:
این گیاه جزو علوفه محسوب می‌شود و از خانواده نعناعیان است و چوب یا ساقه ای به ارتفاع ۳۰ سانتی متر و شاخه های متعدد دارد که در کوهپایه ها و کوهستان ها و بین تخته سنگ ها بصورت خودرو رشد می‌کند. ساقه این گیاه پر از برگ های ریز و کرک است.
برگ ها به رنگ خاکستری یا خاکی روشن هستند. این برگ ها بسیار کوچک و به شکل لوزی و نوک تیز در رو بروی هم قرار گرفته اند و دم برگ های ریزی هم دارند. این گیاه بوی مطبوع و دلپذیری نیز دارد.
گلبرگ های آویشن:
گل های این گیاه بسیار کوچک و سفید رنگ اند و بصورت یک مجموعه در انتهای ساقه قرار گرفته اند. برای مصرف این گیاه هم می‌توان از گل آن استفاده کرد و هم برگ‌های ریز متعدد آن. این گیاه میوه هم دارد. فندقی چهار قسمتی در میان گل های سفید ریز با چتری شان.
مواد حائز اهمیت در آویشن:
از مهم ترین مواد این گیاه اسانسی است که به میزان ۵.۲-۱ درصد در برگ های این گیاه وجود دارد. و از مواد مهم اسانس آن تیمول و کاراکرول است که به ترتیب ۷۰-۳۰ درصد اسانس . ۳۰-۱۵ درصد اسانس را تشکیل می‌دهد.
ترکیبات دیگر این گیاه عبارتند از: لینالول, سیمن, تیمن و آلفا پی نن. درصد این مواد بسته به اینکه در چه شراطی کشت می‌شوند و در چه زمانی برداشت می‌شوند ( و دیگر عوامل محیطی) متفاوت است. برای استفاده از این گیاه و اسانس آن در تهیه دارو باید تمام این عوامل آگاهی داشت. این مواد در مجموع باعث می‌شوند که آویشن رایحه تند و خوشی داشته باشد.
آویشن باغی:
از انواع آویشن و از خانواده نعناعیان (Lamiaceae), گیاهی خشبی و چندین ساله است.
به گزارش وب سایت راچه ( Racheh ) این گیاه اولین بار در مناطق مدیترانه دیده شده و طول ساقه آن بین ۲۰ تا ۵۰ سانتی متر است. ساقه پر از کرک های خاکی یا خاکستری رنگ است, برگ های ریز لوزی شکل یا نیزه شکل با نوک تیز و روبروی هم دارد. گل های این گیاه سفید یا صورتی یا ارغوانی رنگ اند. گل ها از قسمت بالای ساقه بصورت دسته جمعی می‌رویند و در میانشان میوه ای فندقی شکل به رنگ قهوه ای سیر وجود دارد که قطرش ۱ میلی متر است و داخل خود چهار دانه قهوه ای رنگ دارد.
این دانه بسیار سبک هستند به طوری که وزن هزار دانه آن بین0.25 تا0.28 است.
سیسیتم و ساختار رویشی آویشن باغی دارای مواد مفید و از گونه اسانسی به رنگ زرد است و میزان آن بین ۱ تا ۲ درصد قابل تغییر است. اسانس های این گیاه عبارتند از: اسانس تیمول, کارواکرول و پاراسیمول.
بدنه رویشی آن دارای تانن, فلاونوئید, ساپونین و مواد تلخ می‌باشد. این گیاه را می‌توان به صورت قرص, شربت, قرص جویدنی, بخور , اسانس مصرف کرد.همچنین از عصاره های آبی, آبی-الکلی و پروپیلن گلایکولی گیاه و ترکیبات آروماتراپی در تهیه انواع شامپو و کرم و پماد و دیگر فرآورده های بهداشتی و درمانی استفاده می‌شود.
خواص دارویی آویشن:
آویشن خواص متعدد و مختلفی دارد به طوری که هم برای درمان امراض داخلی بدن مفید است هم برای نارسایی های پوستی.
برای درمان ریزش مو: محلول رقیق اسانس آویشن را روی موهایتان بریزید و آنهارا با دقت بشویید تا جریان خون را بهبود ببخشد و ریشه های مو را قوی کند. روش دیگر این است که ۲۰ گرم آویشن را در یک لیتر آب بجوشانید و چند بار در هفته به سرتان بمالید.
آویشن نقش موثری در درمان طاسی و کچلی سر دارد. توجه داشته باشید که آویشن تنها در درمان طاسی منطقه ای و آلوپسی آندروژنیک تاثیر دارد؛ آلوپسی بعد از یائسگی در خانم ها مقوله ای جدا است و برای درمان آن باید روش های دیگری را به کار گرفت. برای درمان طاسی موقت کافی است چند قطره عصاره روغنی گیاه آویشن را در شامپوی مخصوصتان بریزید و در هربار استحمام از آن استفاده کنید.
همچنین می‌توانید از این گیاه به عنوان روغن گیاهی برای ماساژ پوست سر استفاده کنید. برای نتیجه گیری بهتر, شش قطره عصاره روغنی اسطوخدوس و شش قطره عصاره روغنی آویشن را با ۱۰۰ میلی لیتر روغن بادام ترکیب کنید و در بطری بریزید و هربار قبل از استحمام این روغن را به سرتان بمالید و اجازه دهید ۲۰ دقیقه روی سرتان بماند. بعد از اینکه روغن را از روی موها و سرتان شستید, با شامپوی معمولی نیز موهای خود را بشویید. در عرض چندین ماه تاثیر چشمگیر آن را مشاهده می‌کنید.
این گیاه یک ضدعفونی کننده بسیار قوی است و برای درمان تمام عفونت های بدن مفید است. آویشن یکی از پر خاصیت ترین گیاهان دارویی از قدیم تا به امروز است و برای درمان انواع مختلف بیماری ها کاربرد دارد و به شیوه های مختلفی مصرف می‌شود. این گیاه که جزو علوفه است, بوی بسیار مطبوعی دارد که همین باعث می‌شود از آن در صنایع غذایی, دارویی, بهداشتی و آرایشی استفاده شود.
در طی تحقیقاتی که در باب اثرات گیاهان درمنه, اسطوخدوس و آویشن شیرازی به عمل آمده اس مشخص شده که یکی از خاصیت های آویشن در از بین بردن باکتری های Pseudomonas و Staphylocococcus است. گیاه آویشن شیرازی تاثیر بیشتری در نابودی این باکتری ها دارد. این گیاه ضدقارچ و ضدباکتری است و این فایده بخاطر تیمول و کارواکرولی است که در این گیاه وجود دارد.
خواص درمانی آویشن:
از آنجایی که این گیاه یک ضد عفونی کننده قوی محسوب می‌شود, در ضدعفونی و پاک کردن سریع بریدگی ها و خراش ها نقش موثری دارد تمام اعضای بدن را تمیز می‌کند. برای درمان عفونت لثه کافی است از دهانشویه ای استفاده کنید که حاوی آویشن است.
این گیاه به جنگ با پوسیدگی و پلاک دندان می‌رود. منظور از پلاک, جرم های نرم و چسبناک دندان است که میزان زیادی باکتری مضر دارد و خود عاملی موثر در ظهور بیماری های لثه و دندان پوسیده است. اگر ابتدا این جرم ها را از بین نبرید به مرور زمان زمخت شده و برایتان دردسر ایجاد خواهد کرد.
تیمول موجود در آویشن نقش موثزی در نابودی پوسیدگی دندان و باکتری های بیماری زا مثل ژنژیوالیس و پورفیروموناس دارد. به همین دلیل تیمول یکی از ترکیبات اصلی دهانشویه ها است که به مقابله با جرم های دهان می‌پردازد.
استفاده از آویشن برای تهیه دهانشویه طبیعی:
پنج گرم آویشن را در صد میلی لیتر آب جوش برای ۱۰ دقیقه بگذارید تا دم بکشد, سپس به عنوان دهان شویه استفاده کنید. می‌توانید روزانه دو یا سه بار از این دهان شویه استفاده کنید, چراکه فاقد الکل است.
از این گیاه در تهیه خمیر دندان نیز استفاده می‌شود. اگر دچار آفت دهان یا ورم حنجره و لوزه هستید, مقداری جوشانده یا دم کرده آویشن را قرقره کرده. همچنین می‌توانید پودر آویشن را در ۴ استکان آب جوش حل کرده و به مدت ۲۰ دقیقه بجوشانید. سپس مایع را از صافی رد کنید و به عنوان دهان شویه استفاده کنید یا قرقره کنید.
از آویشن به دلیل داشتن فارماکولوژیک برای درمان بیماری های تنفسی از قبیل برونشیت و آسم و سرفه استفاده می‌شود. جوشانده آویشن برای رفع اسهال و دل پیچه بسیار مفید است. دمنوش آویشن برای رفع عفونت گوش میانی, نفخ و تهوع مفید است. حمام آویشن برای مبتلایان به گرفتگی عضلات و دردهای مفصل و رماتیسم بسیار مفید است. همچنین این گیاه برای درمان ضعف اعصاب و فشار خون, خستگی و بی خوابی به کار می‌رود. آویشن چربی خون را نیز کاهش می‌دهد و مصرف مداوم آن تشنج و صرع را درمان می‌کند و موجب افزایش قدرت بینایی و افزایش قوای معده نیز می‌شود.
کاربرد آویشن در طب سنتی ایرانی:
ضد اسپاسم, ضد سرطان, درمان سیاه سرفه, ضد سرفه و سو هاضمه, ضد موتاژن, درمان عفونت ریه, ضد کرم آسکاریس, قابض, ضد اکسیدان, آنتاگونیست کلسیم, معرق,درمان گل مژه, درمان دردهای ملتحمه, محرک سیستم ایمنی بدن, ضد سلولیت, شل کنندگی عضلات, درمان آنفولانزا و سرماخوردگی, درمان انگل روده, رفع بوی بد دهان, رفع ادرار شبانه اطفال, رفع اختلالات مغزی, معالجه تب برفکی, خلط آور.
برای درمان درد قاعدگی, روزانه ۱ تا ۴ گرم گیاه خشک شده آویشن را دم کرده و بنوشید.
گیاه آویشن را در مقداری آب جوش یا دستگاه بخور ریخته و پوست صورت تان را با آن بخور دهید تا تاثیر معجزه آسای آن را در زیبایی و جوانسازی خود در طول زمان مشاهده کنید.
طرز تهیه دمنوش آویشن:
۱۰ گرم آویشن را در یک لیتر آب جوش دم کرده و با کمی عسل یا نبات میل کنید. این دمنوش برای درمان نارسایی های مثانه و معالجه درد مفاصل و سیاتیک و خونریزی رحم و ترشحات اندام خصوصی و بیماری های مربوط به آن مفید است.
عوارض آویشن:
با اینکه آویشن گیاهی بسیار مفید در معالجه انواع بیماری هاست, نباید در خوردن آن زیاده روی کرد. خوردن بیش از حد آویشن سبب بوجود آمدن آمبولین در ادرار می‌شود و احنمال سقط جنین را در زنان باردار افزایش می‌دهد.
کسانی که در آستانه انجام جراحی قرار دارند از ۱۴روز قبل از عمل نباید آویشن مصرف کنند, چون آویشن خون را رقیق می‌کند و روند انعقاد خون را به تاخیر می‌اندازد. استفاده بیش از حد و همیشگی از آویشن در دستگاه گوارش اختلال ایجاد می‌کند. همچنین کسانی که نسبت به گیاه پونه حساسیت دارند, احتمالا به آویشن هم حساسیت دارند؛ پس باید از خوردن آن بپرهیزند.
افراد بالای یک سال می‌توانند روزانه ۱ الی ۳ مرتبه, و در هر نوبت ۳ ال ۶ گرم برگ خشک گیاه آویشن مصرف کنند. میزان مصرف آویشن برای نوزادن زیر یکسال روزانه ۱ یا نیم گرم است و بیشتر از آن برای نوزاد مشکلاتی پیش خواهد آمد. میزان مصرف تنتور آن برای بزرگسالان ۴۰ قطره تا چند بار در روز است و برای نوزادان زیر یکسال, ۶ یا ۷ قطره بصورت روزانه است. روغن فرار آویشن را به عنوان خوراکی استفاده نکنید.
مصارف مختلف آویشن:
بصورت پودر به عنوان ادویه و در ترشیجات, ترکیب با دیگر گیاهان برای رفع نفخ و بو و مزه نامطبوع در خوراکی ها و بصورت شربت برای درمان امراض.
(در هنگام مصرف شربت آویشن, حتما راهنمای استفاده‌ی داخل جعبه را مطالعه کنید)
چای آویشن: ۲ گرم پودر برگ آویشن را در مقداری آب بجوشانید و از صافی رد کنید و میل کنید. روزانه یک فنجان از این چای بنوشید تا معجزه آن را در طول زمان مشاهده کنید.
نکاتی در مورد آویشن: گیاهانی از نظر ظاهری مشابه آویشن در عطاری ها با نام آویشن پهن و باریک و آویشن شیرازی وجود دارند که متفاوت از آویشن اصل هستند. در نقاطی از جهان گیاهی وجود دارد به نام Thymus zygis که متفاوت از آویشن است و ممکن است اشتباها به جای آویشن مصرف شود. این گیاه در ایران رشد نمی‌کند.
گیاهی به نام Thymus در شمال و غرب و مرکز ایران مثل مازندران, گیلان, زنجان, آذرباییجان, حومه تهران و قزوین رشد می‌کند که متفاوت با آویشنی است که در کتب طب با نام Thymus vulgaris شناخته می‌شود. آویشن اصل خیلی کم در دسترس قرار دارد و اکثر عطاری ها گونه های دیگری از آویشن را می‌فروشند که البته تاثیر و خاصیتش مانند آویشن اصل است.